སྒྲ་འབྱུང་ཚུལ་དང་དེའི་ཁྱད་ཆོས་།

བཞག་ལྡོམ་དར་རྒྱས་།

འགྲོ་ བ་ཡོངས་འཇིག་རྟེན་འདིར་འཚོ་པར་སྒྲ་ནི་ཧ་ཅང་གལ་ཆེ་བ་ཞིག་ཡིན་ལ་སྒྲའི་དབྱངས་ རྟར་བརྟེན་ནས་ཕན་ཚུན་འབྲེལ་བ་བྱེད་ཀྱིན་ཡོད་ལ་སྒྲ་ལ་བརྟེན་ནས་རླུང་འཕྲིན་ ལས་གསར་འགྱུར་དང་སྙན་འཇེབས་ཆེ་བའི་རོལ་དབྱངས་སོགས་ཉན་ཀྱི་ཡོད་། ད་དུང་འུ་ཚོས་སྒྲ་ལ་བརྟེན་ནས་ཞབས་བྲོ་འང་རྒྱག་གི་ཡོད་། འུ་ཚོས་ཧ་ཅང་མཐོ་བའི་སྒྲ་ཐོས་སྐབས་བློ་བུར་དུ་གཡས་གཡོན་ལ་ལྟ་ཞིང་དེ་ཡིས་འུ་ ཚོའི་བདེ་འཇགས་སུ་རོགས་བྱེད་། ཡིན་ན་ཡང་། སྒྲ་དེ་གང་ཞིག་རེད་།
སྒྲའི་གཡོ་འགུལ་།

Sound Vibration

རོལ་ དབྱངས་མཁན་པོས་རྔའི་ངོགས་སུ་གཞུས་སྐབས་རྔ་ལས་གཡོ་འགུལ་ལམ་འགུལ་སྐྱོད་ལྡན་ པའི་རླབས་རྒྱུན་འབྱུང་ཞིང་དེར་བརྟེན་ནས་གཡོ་འགུལ་ལྡན་པའི་སྒྲ་འབྱུང་། ། དེ་ཡིས་ཉེས་འཁོར་གྱི་དངོས་པོ་དང་མཁའ་དབྱིངས་ཀྱི་རླུང་རྡུལ་ཀྱང་གཡོ་འགུལ་ བྱ་། གཡོ་འགུལ་ལྡན་པའི་སྒྲ་དེ་མཁའ་རླུང་བརྒྱུད་ནས་ཁྱེད་ཀྱིས་ཐོས་ཤིང་། དེས་ཁྱེད་ཀྱི་རྣའི་རྔ་ཆུང་ (eardrum) ཡང་གཡོ་འགུལ་བྱ་།
སྒྲའི་རྦ་རླབས་།

Sound Waves

ཁྱེད་ ཀྱིས་རྡོ་ཕྲན་གཅིག་ཆུའམ་མཚེའུ་ཞིག་གི་ནང་དུ་གཡུག་སྐབས་དེས་ཆུར་རྦ་རླབས་ བསྐྲུན་ཞིང་། རྦ་རླབས་དེ་ཀོར་ཀོར་ངང་ཕྱི་ལོགས་སུ་འཕྱོ་ཡོང་ལ་། འཕྱོ་ཡོང་བའི་རྦ་རླབས་དེའི་ནང་དུ་གཡོ་འགུལ་ཀྱི་སྒྲ་འབྱུང་ཞིང་སྒྲའི་རྦ་ རླབས་དེ་ཡང་ཟླུམ་པོ་ཚུལ་དུ་ཕྱི་རུ་འཕྱོ་ཡོང་། འོན་ཏེ་། དེ་རྣམས་ཡར་དང་མར་ད་དུང་གཡས་དང་གཡོན་བཅས་ཕྱོགས་ཡོངས་སུ་འཕྱོ་འགྲོ དེའི་ཕྱིར་ཁྱེད་ཀྱིས་ཐོས་བའི་སྒྲ་དག་ནི་སྐབས་རེ་འོག་དང་གོང་། མཚམས་རེ་ཁྱེད་ཀྱི་མཐའ་འཁོར་ནས་སླེབས་ཡོང་།
བྲག་ཅ་།

Echoes

སྒྲའི་རླབས་རྒྱུན་དེ་དངོས་པོ་ཧ་ཅང་མཁྲེགས་པོ་ངོགས་སུ་གཞུ་ཞིང་དེ་བྲག་ཅའི་ཚུལ་དུ་ཚུར་འཁོར་པར་གྲོང་འཁྱེར་གྱི་རླང་འཁོར་འཇོག་ས་(garage) ལྟ་བུའི་སྒོ་དོག་ཅིང་ངོས་ཡོད་ཚད་དངོས་པོ་མཁྲེགས་པོས་བཟོས་པ་ཞིག་གམ་ཡང་ན་ བྲག་རོང་གིས་ཁེངས་བའི་མཐོ་སྒང་བོད་པའི་བྲག་འགག་ཞིག་ནས་ཁྱེད་ཀྱིས་ཆེས་མཐོ་ བའི་སྒྲ་གང་ཞིག་བསྒྲོགས་ན་། སྒྲའི་དབྱངས་རྟ་དེ་ཕར་ཕྱོགས་སུ་བརྡབས་སྟེ་ཚུར་སྒྲ་འབྱུང་ཡོང་བའི་དེ་ནི་གོང་དུ་བཤད་པའི་བྲག་ཅ་ཞེས་པ་དེ་ཡིན་། ཕྱོགས་གཞན་ནས་བཤན་ན་དངོས་པོ་སོབ་སོབ་རིགས་ཉལ་ཆས་དང་ས་གདན་། ད་ དུང་ནང་ཆས་ལྟ་བུ་ཁྱེད་ཀྱི་སྡོད་ཁང་གི་ནང་དུ་ཉར་ཏེ་སྒོ་ཡོད་ཚད་བརྒྱབ་ཅིང་ཧ་ ཅང་མཐོ་བའི་ཀུ་ཅོ་གང་ཞིག་བརྒྱབ་ཀྱང་ཚུར་སྒྲ་གང་ཡང་མི་ཐོས་། རྒྱུ་མཚན་ནི་དངོས་པོ་སོབ་སོབ་རིགས་ཀྱིས་སྒྲ་ཕར་འཐེན་ཞིང་དངོས་པོ་དེའི་ནང་དུ་ཉར་ (absorb) འདུག་པས་ཡིན་། དེའི་ཕྱིར་ཁྱེད་ཀྱིས་དངོས་པོ་སོབ་སོབ་ཀྱི་རིགས་ནས་བྲག་ཅ་ཐོས་དཀའ་།

སྒྲའི་མཐོ་དམའ་དང་དེའི་འདར་རྒྱུན་།

Pitch and Frequency

ཤུག་ལུ་(whistle) ལྟ་བུའི་སྒྲ་ཧ་ཅང་མཐོ་ཞིང་དུང་ཆེན་(horn) གྱི་སྒྲ་གཏིང་རིང་ཞིང་དམའ་།

ཤུག་ལུ་ཡི་སྒྲའི་རྦ་རླབས་ཐ་དག་ཕན་ཚུན་བཉམ་དུ་ཐག་ཉེ་སར་ཡོད་པའི་དེའི་སྒྲས་མཁའ་རླུང་མགྱོགས་དམྱུར་ངང་གཡོ་འགུལ་བྱ་ཞིང་། དེའི་སྒྲའི་འདར་རྒྱུན་ཀྱི་ཚད་ཤིན་ཏུ་མཐོ་པས་འུ་ཚོའི་རྣ་ལམ་ན་སྒྲ་དེ་ཆེས་མཐོ་ཞིང་གཟན་པོ་ཡིན་། དུང་ཆེན་གྱི་སྒྲས་མདུན་གྱི་རླང་བུ་ཆེས་དལ་ཞིང་སློད་པོ་ངང་གཡོ་འགུལ་བྱ་ཞིང་དེའི་སྒྲའི་རྦ་རླབས་དག་ཐག་རིང་དུ་གྱེས་འགྲོ་། དེའི་ཕྱིར་། དེའི་སྒྲའི་འདར་རྒྱུན་གྱི་ཚད་དམའ་ཞིང་འུ་ཚོའི་རྣ་བར་སྒྲ་དེ་གཏིང་རིང་ལ་ཧ་ཅང་སློད་པོའམ་ཚད་དམའ་མོ་ཡིན་།

སྒྲའི་དྲག་ཞན་།

Volume

སྒྲའི་ དྲག་ཞན་ཞེས་བ་ནི་སྒྲ་གང་ཞིག་ཕན་ཚུན་སྡུར་པའི་ཆ་ནས་སྒྲའི་ཚད་དམའ་མོའི་རིགས་ ལ་སྒྲ་ཞན་པ་དང་སྒྲའི་ཚད་མཐོ་པའི་རིགས་ལ་སྒྲ་དྲག་པ་ཅེས་བཤད་པ་ཞིག་རེད་། དཔེར་ན་། ལུག་ རྫིས་རི་འགོ་ནས་སྐད་ཤུགས་ཆེན་པོའི་ངང་ཀུ་འདེབས་སྐབས་དེའི་སྒྲ་དྲག་ཅིང་ཚད་ མཐོ་། རྒྱུ་མཚན་ནི་། ཀུ་དེ་འདེབས་པར་ལུག་རྫིའི་མགྲིན་པར་ནུས་ཤུགས་ཧ་ཅང་འདོན་དགོས་པའི་ཡིན་། ཕྱོགས་གཞན་ནས་བཤད་ན་ཁྱེད་ཀྱི་འཛིན་མོས་མདུན་འཇོག་སྟེང་དུ་སློད་པོར་གཞུས་ སྐབས་སྒྲ་དེ་ཆེས་སློད་ཅིང་དམའ་ལ་ཤུགས་དེ་ཙམ་མེད་། དེའི་ཕྱིར་ཚན་རིག་པས་སྒྲ་དྲག་ཞན་གྱི་ཚད་མཇལ་(decibels)སྐབས་མཁའ་དབྱིངས་འཕུར་གྲུ་ལྟ་བུའི་སྒྲའི་དྲག་ཚད་༡༩༠དང་མཉམ་གྲོལ་རོལ་དབྱངས་དགོང་ཚོགས་༡༡༥་། འདུ་འཛི་ཆེ་པའི་ཁྲོམ་སྲང་༧༠་། སློབ་གྲྭའི་འཛིན་ཁང་ནང་༤༥་། སྟོན་ཁའི་ཤིང་ལོ་མར་ལྷུང་སྐབས་༡༠ བཅས་ཡིན་།

སྒྲ་དང་དངོས་པོ་།

Sound and matter
སྒྲའི་རླབས་རྒྱུན་གཡོ་འགུལ་ནི་འཇིག་རྟེན་འདིའི་དངོས་པོ་མཁྲེགས་པོ་(solids)དང་གཤེར་ཁུ(liquids)་། ཡང་ན་གསོལ་རླངས(gases)ཁོ་ ནར་བརྟེན་ནས་བྱུང་བ་ཞིག་ཡིན་ཞིང་། ཁྱེད་ཀྱིས་ཟླ་བའི་སྟེང་ནས་སྐད་ཆེན་པོའི་ངང་ཀུ་ཅི་ལྟར་འདེབས་རུང་སྒྲ་གང་ཡང་ མི་ཐོས་། རྒྱ་མཚན་ནི་ཟླ་བའི་སྟེང་ན་མཁའ་རླུང་ངམ་རླུང་གི་དཀྱིལ་འཁོར་ (atmosphere)མེད་ ལ་སྒྲའི་རྦ་རླབས་འཁྱེར་མཁན་གྱི་གསོལ་རླངས་ཀྱང་མེད་། སྒྲའི་རྦ་རླབས་མང་ཆེ་བ་དངོས་པོ་མཁྲེགས་པོ་བརྒྱུད་དེ་མགྱོགས་སུ་འགུལ་སྐྱོད་ བྱེད་ཀྱི་ཡོད་། དེའི་ཕྱིར་དངོས་པོ་མཁྲེགས་པོ་རིགས་ཀྱི་རྡུལ་ཕྲན་(atoms)དག་ ཕན་ཚུན་ཧ་ཅང་ཐག་ཉེ་ཞིང་མཉམ་དུ་འདུས་ནས་ཡོད་པས་སྒྲའི་རྦ་རླབས་རྡུལ་ཕྲན་གཅིག་ ནས་གཅིག་ལ་ཤིན་ཏུ་མགྱོགས་པོའི་ཚུལ་དུ་འགུལ་སྐྱོད་བྱ་ཐུབ་། ཡིན་ན་ཡང་སྒྲའི་རྦ་རླབས་དངོས་པོ་གཤེར་བའི་རིགས་ལས་དལ་ཞིང་སློད་པོའི་ངང་ འགུལ་སྐྱོད་བྱ་། རྒྱུ་མཚན་ནི་དེའི་རྡུལ་ཕྲན་རྣམས་ཕན་ཚུན་ཕྱོགས་རིང་དུ་གྱེས་ཤིང་སྒྲའི་རྦ་ རླབས་རྡུལ་ཕྲན་གཅིག་ནས་གཅིག་བརྒྱུད་དེ་འགུལ་སྐྱོད་བྱེད་པ་ཅུང་ཙམ་འགོར་། གསོལ་རླངས་ཀྱིས་སྒྲའི་རྦ་རླབས་འགུལ་སྐྱོད་བྱེད་པ་དངོས་པོ་གཤེར་ཁུ་ལས་ཀྱང་ འགོར་། རྒྱུ་མཚན་ནི་དེའི་རྡུལ་ཕྲན་རྣམས་ཕན་ཚུན་ཧ་ཅང་རིང་དུ་གྱེས་ཤིང་དེའི་རྡུལ་ ཕྲན་གཅིག་ནས་གཅིག་བརྒྱུད་དེ་སྒྲའི་རྦ་རླབས་འགུལ་སྐྱོད་བྱེད་པ་དངོས་པོ་གཤེར་ ཁུ་ལས་ཀྱང་འགོར་བ་ཡིན་།